Bối cảnh
Trong bài The Saigon Execution viết về một cuộc phỏng vấn với Hal Buell, khi đó là sếp của Eddie tại New York, ông kể lại: "Adams theo dõi hai người lính Việt Nam Cộng hoà kéo một người tù ra khỏi một cái cổng ở cuối phố. Những người lính vừa kéo vừa đẩy một người có vẻ là Việt Cộng mặc áo sơ mi kẻ, tay bị trói sau lưng. Họ dẫn người đàn ông về phía Adams và Võ Sửu."Eddie Adams nói, "Tôi dõi máy theo ba người đó, chụp một kiểu ảnh. Khi họ đến gần - cách khoảng 5 foot - những người lính dừng lại và lui về phía sau. Tôi thấy một người đàn ông từ bên trái bước vào trong vùng ngắm máy ảnh của tôi. Ông ta rút một khẩu súng lục ra khỏi bao và nâng lên. Tôi không hề nghĩ là ông ta sẽ bắn. Người ta thường chĩa súng vào đầu người tù khi hỏi cung. Do đó tôi chuẩn bị chụp ảnh về sự đe dọa, cuộc thẩm vấn. Nhưng nó đã không xảy ra. Người đàn ông chỉ rút một khẩu súng lục ra, chĩa vào đầu người Việt Cộng và bắn vào thái dương anh ta. Đúng lúc đó tôi chụp bức ảnh"... Cùng lúc ấy, phóng viên đài ABC của Úc là Neil Davis cũng quay phim.
Thời gian và địa điểm
Có nhiều thông tin khác nhau về thời gian và địa điểm xảy ra sự kiện Nguyễn Ngọc Loan bắn người trên đường phố Sài Gòn.Về thời gian, có hai thông tin khác nhau:
- Ngày 1 tháng 2 năm 1968, tức mồng Một Tết Mậu Thân, theo BBC và nhiều tờ báo khác[4].
- Ngày 5 tháng 2 năm 1968, tức mồng 5 Tết Mậu Thân, theo ông Lê Ngọc Cung, phóng viên AP đi theo tướng Nguyễn Ngọc Loan, người được cho là nhân chứng, vì khi đó chiến sự đã giảm nên các phóng viên mới đi theo được[5].
- Khu vực gần Chợ Lớn, theo đài BBC và nhiều nguồn tin khác[6][7][8].
- Vùng Thị Nghè[9]
- Ngã tư Ngô Gia Tự và Sư Vạn Hạnh, theo ông Lê Ngọc Cung cựu phóng viên hãng AP là người được xem là nhân chứng xác nhận người bị bắt và bị bắn[5].
Những người trong ảnh
Khi viết về sự kiện hay về tấm ảnh này, một số báo chí nước ngoài cho rằng người trong ảnh là Nguyễn Văn Lém [3], nhưng một số báo khác chỉ nói về người bắn là Nguyễn Ngọc Loan mà không đề cập đến người bị bắn [4] [5] [6]. Báo chí trong nước cũng tương tự [7][8]...Người cầm súng: tướng Nguyễn Ngọc Loan
Người bị bắn: Các báo nước ngoài cho rằng người bị bắn là một chiến binh cộng sản, song không thấy cứ liệu chính xác khẳng định hoặc bác bỏ rằng đó có phải là đảng viên cộng sản hay không. Có hai giả thuyết về người bị bắn:
- Giả thuyết về Nguyễn Văn Lém:
- Giả thuyết về Lê Công Nà:
Lý do bị bắt và bắn
- Do người bị bắt vi phạm luật chiến tranh: theo Neil Davis trong cuốn In the Frontline sau này tường thuật lại thì tướng Loan hôm đó nghe tin người bạn đồng nghiệp cảnh sát và cả gia đình ông này, trong đó có hai đứa bé con đỡ đầu của tướng Loan, bị đặc công Việt Cộng giết chết vài giờ trước đó. Khi nghe có đặc công Việt Cộng bị bắt gần khu vực nhà người bạn bị giết này, ông Loan không chịu nổi nên quyết định xử bắn tại chỗ. Hoặc do Thượng úy đặc công đó đã tra vấn Trung tá thiết giáp Nguyễn Tuấn ở trại Phù Đổng Gò Vấp để lấy mật mã lái xe thiết giáp không được, dù đã giết gần hết cả gia đình của Nguyễn Tuấn gồm có 8 người bằng cách đâm chết bà mẹ già 80 tuổi, chỉ còn sót lại đứa con 10 tuổi vì vậy ông Loan khi bắt được đã bắn tại chỗ không qua xét xử[10]. Như vậy là thay vì bắt và xử theo diện tội phạm chiến tranh thì cá nhân ông Loan đã giết người để trả thù.
- Do người bắn trả thù cho đồng đội: theo Lê Ngọc Cung phóng viên hãng AP, người tự cho là nhân chứng của sự kiện thì người bị bắt trong bức ảnh bị lính Việt Nam Cộng hòa bắt khi hành quân và lý do bị bắn là vì "lính Giải phóng đã giết nhiều người của bên Việt Nam Cộng hòa".
Xác định tiêu chuẩn tù binh
Theo Công ước Genève về đối xử nhân đạo với tù binh, vì người bị bắn chỉ mặc thường phục, nên anh ta có thể không được xem là tù binh chiến tranh[11].Chưa có tư liệu khách quan, xác thực, đáng tin cậy về hoàn cảnh người bị bắt, có ở tình trạng đang chiến đấu trên chiến trường trong lúc có chiến tranh (hoặc đã đầu hàng trước khi bị bắt) nhưng dù người bị bắt có thuộc diện tù binh chiến tranh hay không thì người bắn vẫn không đúng luật dù đó là luật pháp của Việt Nam Cộng hòa, vì điều đó không phù hợp với Công ước Genève về đối xử nhân đạo với tù binh, hàng binh chiến tranh.
Lý Quí Chung[12] cho rằng: Đây là một hành động trái với công ước Genève về tù binh chiến tranh, còn về mặt con người thì mất hết tính người, xảy ra giữa đường phố Sài Gòn hết sức dã man.[13]
Tuy nhiên trong cuốn In the Frontline, tác giả Neil Davis nhận định rằng:"Người đặc công mặc áo dân sự, tức không phải "quân nhân đối phương" như đã quy định trong quy ước Genève về Luật Tù binh. Vì thế tướng Loan xếp vào loại "phiến loạn" để xử bắn trong thời gian thiết quân luật cũng không có gì quá đáng."
Chưa có tư liệu hoặc nhân chứng xác thực đáng tin cậy về việc có một gia đình cảnh sát gồm cả người già và trẻ con đã bị đặc công của Lực lượng Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam giết hại ở gần cầu Thị Nghè cũng như sự liên đới trách nhiệm của người bị bắt và bắn chết. Cũng như sự giết hại gia đình Trung tá thiết giáp Nguyễn Tuấn ở trại Phù Đổng để tìm mật mã lái xe thiết giáp và sự liên đới trách nhiệm với người bị hại cũng chưa có bằng chứng xác thực.
Những người được xem là thân với chính quyền Việt Nam Cộng hòa cũng thắc mắc về sự bất công vì các trường hợp giết "tù binh" tương tự của một quận trưởng ở tỉnh Phú Yên đã bị mất chức, giải ngũ, ra tòa, thân bại danh liệt, nhưng tướng Loan thì lại không bị xét xử mà không rõ nguyên nhân[14].
Ảnh hưởng tác động của bức ảnh
Đài BBC nhận định, bức ảnh đã gây sốc cho nhân dân Mỹ. Những người phản chiến dùng bức ảnh của Eddie Adams để phản bác lại tuyên bố của chính quyền Hoa Kỳ cho rằng cuộc chiến đang nghiêng về phía chính quyền hiếu chiến Hoa Kỳ và chính quyền miền Nam.Tháng 3 năm 1968 diễn ra cuộc biểu tình phản chiến bạo lực ở Hoa Kỳ và trong tháng 10 cảnh sát đã đụng độ với những người biểu tình. Một năm sau đó, hàng triệu người Mỹ xuống đường đòi rút quân Mỹ trở về.
Bốn năm sau, Chính quyền Hoa Kỳ phải rút quân Mỹ về nước trên cơ sở Hiệp định Paris ký ngày 27 tháng 1 năm 1973. Và cuộc chiến kết thúc hai năm sau đó bằng thắng lợi của quân Giải phóng miền Nam Việt Nam.[4]
Hơn mười năm sau Tết Mậu Thân đã có rất nhiều nhà báo nước ngoài đến Việt Nam tìm hiểu về người bị giết. Qua nguồn tin của Bộ tư lệnh thành phố và cơ quan báo chí Sở Ngoại vụ, phóng viên báo Novosty đã cho đăng bài trên báo Tuổi trẻ nhan đề "Anh Bảy Lốp ... khoảnh khắc đi vào bất tử" và đặt câu hỏi về tung tích gia đình Bảy Lốp. Kỷ niệm 20 năm Tết Mậu Thân, báo Tuổi trẻ có bài "Chuyện mới về anh Bảy Lốp" của phóng viên Bích Vy. 30 năm sau sự kiện Tết Mậu Thân, hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung Ương[15] đã làm bộ phim Từ một tấm ảnh để tìm hiểu về người chiến sỹ bị bắt và bị bắn chết.
Nguyễn Ngọc Loan bị phong trào phản chiến Hoa Kỳ xem là một biểu tượng của dã man tàn bạo[16]. Sau này ông cũng gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống vì bức ảnh này, ngay cả sau khi bị thương sau Tết Mậu Thân lúc còn ở Việt Nam cũng như lúc xin sang định cư và sinh sống ở Hoa Kỳ.
Adams đã đoạt giải thưởng Pulitzer nhờ tấm ảnh này vào năm 1969, nhưng nó cũng ám ảnh ông suốt cuộc đời còn lại, đến mức ông đã không dám treo nó trong phòng ảnh của ông[8]. Năm 1998 Adams phát biểu trên tạp chí Time:
- Viên tướng giết người tù binh Việt Cộng bằng súng, tôi giết ông ta bằng máy ảnh. Đến nay, những bức ảnh vẫn là vũ khí quyền lực nhất trên thế giới. Mọi người tin chúng; nhưng những bức ảnh cũng có thế nói sai, mặc dù không hề phóng đại. Chúng chỉ là một nửa sự thật.
- Điều mà bức ảnh không nói là "Bạn sẽ làm gì nếu bạn là vị tướng đó, vào thời điểm đó, ở đó trong một ngày chiến tranh nóng bỏng và bạn tóm được một gã bị coi là xấu xa sau khi anh ta làm banh xác một, hai hoặc ba người Mỹ?" [17]
xem thêm về Nguyễn Ngọc Loan
Nguyễn Ngọc Loan, biệt danh là "Sáu Lèo", sinh ngày 11 tháng 12 năm 1930 tại Huế[1], tốt nghiêp Khóa 1 Trường Võ Khoa Thủ Đức. Thân phụ là ông Nguyễn Ngọc Lợi, nguyên là kỹ sư công chánh, Trưởng khu Hỏa xa Huế.
Gia nhập Quân đội Liên hiệp Pháp, ông theo học Khóa 1 Trường Võ Khoa Thủ Đức. Sau khi tốt nghiệp năm 1952, ông phục vụ trong Lực lượng Xung kích Pháp-Việt. Năm 1953, ông thụ huấn khóa phi công tại Trường Không quân Salon-de-Provence tại Pháp. Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất kết thúc, ông trở về Việt Nam. Khi chính quyền Việt Nam Cộng hòa ra đời, ông tham gia quân đội và trở thành người phi công lái khu trục cơ đầu tiên của Không lực Việt Nam Cộng hòa.
Khoảng đầu thập niên 1960, ông là Chỉ huy trưởng Phi đoàn 2 Quân sát đóng tại Nha Trang. Đến năm 1964, ông được thăng Đại tá, giữ chức Tư lệnh phó Không quân Việt Nam Cộng hòa, dưới quyền Tư lệnh Nguyễn Cao Kỳ.
Trong chiến dịch "Mũi Tên Lửa" (Flaming Dart), ngày 11 tháng 2 năm 1965, Nguyễn Ngọc Loan đã dẫn đầu những phi đoàn Bắc phạt A1 Skyraider vượt qua vĩ tuyến 17 bắn phá miền Bắc Việt Nam.
Sau chiến dịch này Nguyễn Ngọc Loan được thăng Chuẩn tướng và điều về làm Tổng Giám đốc Cảnh sát Quốc gia kiêm Giám đốc Nha An ninh Quân đội, phụ trách Đặc ủy Trung ương Tình báo.
Năm 1966 Nguyễn Ngọc Loan được chính phủ của tướng Nguyễn Cao Kỳ cử ra miền Trung bình định vụ biến động Phật giáo trong cuộc bạo động ly khai, được xem là có sự hậu thuẫn của tướng Nguyễn Chánh Thi. Do việc thành công trong cuộc bình định, một thời gian sau, ông được thăng Thiếu tướng. Nguyễn Ngọc Loan được coi như cánh tay mặt của tướng Nguyễn Cao Kỳ, lúc đó làm Chủ tịch Ủy ban Hành pháp Trung ương (tức Thủ tướng).
Không lâu sau bức ảnh tai hại đó, trong một trận chiến vào tháng 5-1968, tướng Loan bị thương gãy chân và phải sang Úc để điều trị. Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu nhanh chóng nắm lấy cơ hội này để điều chuyển tướng Loan ra khỏi các chức vụ trong An ninh Quân đội và Cảnh sát để thay người của mình vào, hòng chặt đứt vây cánh của tướng Kỳ, khi đó đang là Phó tổng thống. Khi trở về Việt Nam, tướng Loan bị loại ngũ và sống bằng chế độ dành cho cấp tướng lĩnh.
Sau 1975 Nguyễn Ngọc Loan di tản khỏi Việt Nam. Có thông tin rằng Nguyễn Ngọc Loan phải vất vả lắm mới vào được Mỹ vì người ta không muốn tiếp nhận một mẫu người tàn bạo như Nguyễn Ngọc Loan.
Vào năm 1976, hai dân biểu của Đảng Dân chủ Hoa Kỳ là bà Elizabeth Holtzman và ông Harold Sawer nộp đơn giùm “Bảy Lốp” kiện Nguyễn Ngọc Loan và yêu cầu Hoa Kỳ trục xuất nhưng việc không thành[3].
Sau khi định cư Nguyễn Ngọc Loan mở quán ăn nhỏ, Les Trois Continents, ở thành phố Springfield, tiểu bang Virginia. Tại đây, Nguyễn Ngọc Loan vấp phải nhiều sự phản đối của nhiều người xung quanh thậm chí có người xịt sơn lên quán với dòng chữ :"Ta đã biết ngươi là ai rồi!"
Ngày 14 tháng 7 năm 1998 Nguyễn Ngọc Loan qua đời do bệnh ung thư tại Burke, Virginia, ngoại ô của Washington, D.C. Sau khi tướng Loan chết, nhà báo Eddie Adams đã gửi lời viếng và bày tỏ sự ân hận vì những tác động của bức ảnh lên cuộc sống của tướng Loan sau này:
- "Người này là một anh hùng. Nước Mỹ đáng lẽ phải tiếc thương ông ta. Tôi rất tiếc là đã để cho ông ta ra đi như thế này, trong khi người ta không hề biết một chút gì về ông ta cả."
- "The guy was a hero. America should be crying. I just hate to see him go this way, without people knowing anything about him."[4]
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét